Bedenk ten eerste dat bij een klacht over ongewenst gedrag (minimaal) twee medewerkers zijn betrokken, namelijk een slachtoffer en een beklaagde. Beide staan tegenover elkaar en hebben belang bij de uitkomst van het onderzoek. Beide willen een eerlijke kans en beschermd worden. Omdat de werkgever afstand wil bewaren en niet op voorhand een partij wil kiezen, laat deze het oordeel over aan een ander. Medewerkers willen gelijke kansen als derden tot waarheidsvinding overgaan met inzicht in de onderlinge interactie.
Vaststellen wat er gebeurd is tussen partijen en beide een eerlijke kans geven dat vraagt om een onafhankelijke klachtenbehandeling door deskundigen. Dan moet er namelijk een oordeel geven worden en deze bevindingen dienen ook deugdelijk gemotiveerd te worden. Dat is wat anders dan recherchewerk, waarbij een rechercheur voor de werkgever onderzoekt of er sprake is geweest van bijvoorbeeld diefstal of fraude. Recherchewerk is meestal eenzijdig onderzoek naar strafbare feiten die een werknemer ten nadelen van zijn werkgever heeft gepleegd. Rechercheurs werken dus normaal in het speelveld tussen werkgever en een medewerker. Rechercheurs houden veelal van het speurwerk en voelen een missie om de dader te ontmaskeren. Bij ongewenst gedrag tussen medewerkers gaat het om wat er gebeurd is tussen twee medewerkers onderling.
In geval van een onderzoek door een bureau, is het zaak om een goede vergelijking te maken met de procedure die ze volgen en de strenge waarborgen die je mag verwachten. Het komt geregeld voor dat veel waarborgen voor een eerlijke procedure niet geborgd zijn. Hoe meer de procedure afwijkt van de rechtsgang bij een rechtbank, des te discutabeler is het onderzoek en de uitkomst.
In het bijzonder ook grote recherchebureau’s als bijvoorbeeld Hoffman bedrijfsrecherche en Bezemer Schubad hebben de laatste jaren veel kritiek gekregen op hun handelswijze. Een werkwijze van integriteitsonderzoek en recherchewerk toepassen op ongewenst gedrag heeft volgens diverse media zijn sporen achtergelaten.
Met onderstaand overzicht wordt het vrij duidelijk hoe groot het verschil in rechtspositie is in de aanpak van beide. De waarborgen voor een eerlijke procedure passen niet goed bij werk van recherchebureaus. Recherchewerk en het werk van een klachtencommissie is echter nog meer van elkaar te onderscheiden. Bij recherchewerk naar diefstal en fraude gaat het vaak om technische bewijsvoering, oftewel het bewijs is veelal op harde gegevens terug te voeren. Bij ongewenst gedrag tussen medewerkers gaat het evenwel om betekenis geven aan uitlatingen en gedragingen onderling, dat vraag om een afgewogen oordeel.
De richtlijnen voor de arbeidsinspectie van het Ministerie van SZW geven aan dat klachten over ongewenst gedrag onderzocht dienen te worden door een onafhankelijke en ter zake kundige klachtencommissie.
Het onderzoek door een commissie vloeit volgens de arbeidsinspectie voort uit artikel 2.15 lid 1 van het Arbobesluit. Dit staat in de basisinspectiemodule over Ongewenste Omgangsvormen van de arbeidsinspectie. Het gebeurt nog geregeld dat een werkgever het onderzoek laat doen door een recherchebureau. Het ministerie heeft gezien dat de inzet van bedrijfsrecherche in dit soort zaken tot problemen kan leiden door de bijzondere aard van klachten over ongewenst gedrag.
Procedure bij de klachtencommissie ongewenst gedrag |
|
Geen anonieme klachten. |
|
De beklaagde krijgt schriftelijk en volledig inzicht in de klacht om daarop te kunnen reageren. |
|
Geen anonieme getuigen. |
|
De beklaagde krijgt schriftelijk de inhoud van de verklaringen van de getuigen om op te kunnen reageren. |
|
Er is een reglement met een beschrijving van de stappen en rechten in de procedure. |
|
Commissie werkt zelfstandig op een vooraf beschreven wijze en de werkgever geeft het behandelen van de klacht dus echt uit handen. |
|
De klager en beklaagde hebben de beschikking over alle informatie die de commissie meeweegt in haar oordeel. |
|
Ruimte voor hoor en wederhoor, in het bijzonder ook een tweede ronde voor de afronding van het rapport. |
|
Procedure gericht op gelijke kansen en rechten voor de klager en beklaagde. |
|
De uitkomst is een rechtsprekend oordeel van de commissie met een juridisch onderbouwde kwalificatie van de vastgestelde feiten. |
|
Het rapport wordt tegelijk verzonden naar de klager, beklaagde en opdrachtgever. |
Onderzoek door recherchebureau (integriteitsbureau) |
|
Ook anonieme klachten. |
|
De beklaagde krijgt veelal alleen mondeling onderdelen van de klacht te horen. |
|
Ook anonieme getuigen. |
|
De beklaagde krijgt doorgaans alleen mondeling onderdelen van de verklaringen van getuigen te horen. |
|
Er is veelal geen reglement en geen inzicht in de stappen en rechten in het onderzoek. |
|
Recherchebureau werkt nauw samen met de opdrachtgever die invloed heeft op de stappen in het onderzoek. |
|
De klager en beklaagde hebben niet de beschikking over alle informatie die het bureau meeweegt in haar oordeel. |
|
Het onderzoek is niet gericht op hoor en wederhoor voor de klager en beklaagde. |
|
Onderzoek is gericht op vergaren bewijs in plaats van het geven van gelijke rechten en kansen. |
|
De uitkomst is vooral een opsomming van de vastgestelde feiten uit het onderzoek. |
|
Het rapport wordt doorgaans alleen verzonden naar de opdrachtgever. |
Indien voorgaande wordt vergeleken dan is een goed ingerichte procedure bij een klachtencommissie te vergelijken met een procedure bij de rechtbank. Het onderzoek door een recherchebureau is meer te vergelijken met het onderzoek dat de politie doet, waarbij derhalve nog een procedure bij de rechtbank nodig is om partijen gelijke kansen en rechten te geven om daarmee tot een heldere uitkomst te komen.
Voorgaande overzicht is opgesteld aan de hand van wat wij in de praktijk zien. Het is mogelijk dat een recherchebureau enkele onderdelen van de handelswijze van een klachtencommissie heeft overgenomen. Aan de andere kant zijn er ook klachtencommissies voor die niet volledig aan bovenstaand overzicht voldoen. Daarmee is niet gezegd dat dit onderzoek dan onrechtmatig is. Een gemis aan evenwichtigheid in het onderzoek en het ontbreken van een heldere uitkomst is evenwel voer voor discussie, terwijl partijen met de behandeling van de klacht juist duidelijkheid wensen.
Om van waarde te zijn voor alle partijen dient de procedure aan strenge eisen te voldoen. Onafhankelijk betekent dat de klager en beklaagde geen bekenden van commissieleden zijn, de commissie geen belang heeft bij een uitkomst en zich bovendien niet door de werkgever laat beïnvloeden richting een bepaalde uitkomst en dus voldoende objectieve afstand in acht neemt.
De commissieleden moeten specialisten zijn in het analyseren van de feiten en het juridisch kwalificeren van het vastgestelde gedrag, met gevoel voor het persoonlijke aspect en inzicht in het organisatorische geheel.
Naast kennisgeving van de klacht aan de beklaagde en duidelijkheid over de te voeren procedure, heeft iedere klager en beklaagde toegang tot alle informatie op grond waarvan de commissie tot een oordeel komt. Opdat beklaagde zich moet kunnen verweren, kunnen klagers en getuigen niet anoniem blijven. Klager, beklaagde en werkgever krijgen gelijktijdig het oordeel.
Iedere klager en beklaagde heeft gelijke kansen in de procedure en heeft de gelegenheid gehad om op alle informatie te reageren.
Iedere belanghebbende heeft er belang bij dat de behandeling van de klacht niet onnodig lang op zich laat wachten, omdat dit een te grote wissel trekt op klager en beklaagde en ook op de organisatie. Voortvarend is normaal een doorlooptijd van 4 tot 6 weken.
De klacht wordt zo veel als mogelijk vertrouwelijk behandeld en documenten worden beveiligd om verspreiding tegen te gaan. Het horen van getuigen zal alleen plaatsvinden als de verwachting is dat deze op een wezenlijk onderdeel aan de waarheidsvinding kunnen bijdragen.
Het doel van de behandeling van de klacht is dat naast het gegrond of ongegrond zijn van de klacht, helderheid ontstaat over de vastgestelde feiten en er inzicht komt in de omstandigheden.
Klachtencommissie ongewenst gedrag
T.a.v. mw. Ivanka Schreuder
Jagerlaan 12 3701 XJ Zeist
Iedere organisatie kan de klachtencommissie inschakelen, ook als deze (nog) niet aangesloten is.
